Voor trainingsacteurs  is de omschakeling van live- naar online-trainingen  behoorlijk wennen. Toch biedt het ook kansen voor het ontwikkelen van een nieuw soort rollenspelen.
 
Enkele weken geleden werkte ik als trainingsacteur mee aan een tweedaagse training ‘Sollicitatie- en voortgangsgesprekken’ voor managers van een grote zorginstelling. Normaliter neemt de deelnemer tijdens zo’n rollenspel plaats tegenover een acteur, oefent een gesprek, en krijgt feedback. Nu echter moesten we de training omzetten naar een online-versie. Ik bedacht de fictieve medewerker Martin die in de gesprekken centraal zou komen te staan. Martin kreeg een Facebook-pagina, persoonlijke vlogs, fake-interviews in lokale kranten, kortom: hij werd een personage met een achtergrond. De deelnemers konden voorafgaande aan de training en tussen de beide trainingsdagen, op zelf gekozen momenten aan de slag met de gegeven informatie. De info-blokjes werden als het ware kleine puzzeltjes, die hen voorbereidden op de daadwerkelijke training. Na afloop gaven de deelnemers collectief aan wat de meerwaarde van deze opzet was. “Door het online-materiaal was het veel makkelijker om je in de situatie te verplaatsen”, zei de een, en een collega gaf aan dat “de gesprekken realistischer werden, omdat je veel beter een beeld hebt van de context.”


 

Rollenspelen ‘live’ en online

Trainingsacteurs zijn gewild binnen communicatietrainingen omdat ze de deelnemers in staat stellen op een veilige manier te oefenen met nieuw gedrag binnen een lastige situatie. De huidige corona-crisis dwingt acteurs echter om op zoek te gaan naar manieren om rollenspelen binnen een online-setting aan te bieden, nu het gros van de ‘live’-trainingen is komen te vervallen.

Gelukkig kunnen de meeste acteurs flexibel inspelen op deze ontwikkeling. Zij zoeken naar nieuwe werkvormen, experimenteren met online-platforms als Teams, Zoom en Skype, en slagen er zodoende in om hun werk ook binnen een online-setting te doen. Toch hoor je regelmatig de verzuchting van collega’s: “Ik hoop dat alles snel weer normaal wordt.” Het zou echter zonde zijn om online-acteren enkel te zien als een noodmaatregel die –zodra de beperkende maatregelen van de overheid zijn opgeheven- weer ‘van het toneel kan verdwijnen.’ Online-rollenspelen bieden een aantal mogelijkheden die ‘live’-rollenspelen niet of in mindere mate hebben.
 

Opgaan in het spel

Jan Herrington, hoogleraar aan de School of Education van de Murdoch University in Perth wijst in zijn boek ‘A guide to authentic e-learning” op het belang van immersie bij het oefenen binnen een nagebootste situatie. Immersie betekent letterlijk ‘onderdompeling’. Herrington doelt ermee op de mate waarin een deelnemer zich kan verplaatsen in de fictieve situatie. Naarmate iemand zich beter kan verplaatsen in nagebootste omstandigheden wordt leeropbrengst van de training groter. Uit het voorbeeld aan het begin van dit artikel blijkt al dat de een gesprek met een acteur in combinatie met secundair beeldmateriaal het realisme -en daarmee de effectiviteit- van het trainingsgesprek kan vergroten. Daarnaast heeft een online-omgeving als voordeel dat  het makkelijker wordt om voor de deelnemer een langere oefenperiode te creëren, waardoor de leeropbrengst stijgt. In zijn boek High Impact Learning schat de Amerikaanse professor Robert Brinkerhoff het leerrendement van veel bedrijfstrainingen op ongeveer 20%. Dit komt met name omdat  de deelnemer niet de kans krijgt gedurende langere tijd te oefenen met het nieuwe gedrag. Het anders inzetten van rollenspelen binnen een online-situatie kan dit probleem grotendeels tackelen.

Stel je voor dat een deelnemer tijdens een rollenspel  zich moet verplaatsen in een fictieve bedrijf, en dat deze simulatie binnen het online-domein nog weken beschikbaar blijft om mee te oefenen. Een uitgekiende mix van rollenspelen, filmpjes, app-berichten, mailtjes, conference-calls met mede—cursisten en andere werkvormen zorgt ervoor dat de cursist gedurende een langere periode wordt uitgedaagd om te werken aan de eigen leerdoelen. Algoritmes volgen de gemaakte keuzes en bepalen de moeilijkheidsgraad van het volgende probleem (“rubberbanding”), zodat elke cursist een persoonlijk leertraject aangeboden krijgt. Een dergelijke grootschalige en complexe oefenomgeving kan worden ontworpen met inzichten vanuit vakgebieden als theater, storytelling en serious gaming.

Veiligheid en privacy

Natuurlijk moet er goed worden nagedacht over de beperkingen en risico’s van online-rollenspelen. Zo is het voor de trainer of acteur moeilijker te observeren wanneer een deelnemer tegen zijn of haar grenzen aanloopt. Zeker bij rollenspelen die een grote emotionele impact op de deelnemers kunnen hebben, zoals slechtnieuws-gesprekken of agressietrainingen, is het belangrijk dat dit in een veilige omgeving gebeurt. Trainer en acteur moeten snel kunnen ingrijpen –en eventueel nazorg bieden- wanneer het een cursist teveel wordt. Ook zijn online-rollenspelen vooralsnog beter geschikt voor trainingen die zich richten op cognitieve- dan op emotionele- of relationele leerdoelen. Doordat de interactie tussen beide gesprekspartners zich via webcam en microfoon afspeelt, gaat veel non-verbale communicatie verloren. Zaken als onderlinge afstand tussen de partijen, wel of geen oogcontact, of het gebruik van handbewegingen kunnen van grote invloed zijn op de communicatie.

En tenslotte speelt privacy een rol. Online-trainingen (met of zonder rollenspelen) bieden een schat aan data over het gedrag van de deelnemers. Bedrijven kunnen –wanneer er geen harde afspraken zijn gemaakt over privacy-bescherming- vrij eenvoudig dergelijke data gebruiken bij het beoordelen van hun medewerkers. Voorzitter van het Netwerk Digitale Simulaties Ronald Christiaans noemt dit “een van de grootste risico’s van online-trainen.”

Online-acteren kan een ‘live’-simulatie niet vervangen. De dynamiek tussen acteur en deelnemer, samen in één ruimte, is niet te vergelijken met een gesprek dat via webcams wordt gevoerd. Tegelijkertijd zou het zonde zijn om online-rollenspelen nu als een noodzakelijk kwaad te zien, wat zo snel mogelijk dient te verdwijnen. Juist de combinatie van ‘levende’ interactie, gecombineerd met de mogelijkheden die e-learning biedt –het ‘blended learning’- kan een verrijking zijn voor het vakgebied van rollenspelacteurs, en nieuwe kansen bieden voor de toekomst. Rollenspelen kunnen dan letterlijk naar een next level gaan.

Timon Blok is sinds 1994 trainingsacteur. Hij werkte onder andere voor de Politieacademie, het ministerie van Defensie, de ANWB, GITP, de Hay Group, de KLM, de NS en ZwitserLeven. In 2019 studeerde hij af aan de masteropleiding Serious Gaming van NHL-Stenden in Leeuwarden. Hij ontwikkelt serious games en simulaties binnen learning & development.

Literatuur:
 A guide to authentic e-learning| Jan Herrington, Thomas C. Reeves, Ron Oliver  Taylor & Francis, Ltd, 2010
Wikipedia > Immersie
High Impact Learning |Robert Brinkerhoff,  Anne M. Apking | Basic Books, 2002