Leren van je fouten... Hoe dan?!

Ze had een fout gemaakt. Een akelige fout. Opdracht verkeerd begrepen, écht haar best gedaan, maar haar ontwerp voor de nieuwe huisstijl zat er helemaal naast. Afgekeurd!!! Het gesprek met de opdrachtgever viel haar rauw op het dak. “Het resultaat valt ons eerlijk gezegd nogal tegen. We hadden er meer van verwacht, vooral gezien het hoge tarief dat je berekent.” Ze had zich nog nooit zó beschaamd en bedreigd gevoeld. Nog net wist ze haar tranen binnen te houden.



Door de mand gevallen
Nu zal iedereen zien wat een ontzettende amateur ik eigenlijk ben, was de eerste gedachte die zich opdrong. Het imposter syndrome, weleens van gehoord? Voor het eerst beschreven in de jaren ’70, veel voorkomend bij mensen die succesvol zijn in hun werk. De innerlijke overtuiging dat je helemaal niet zo goed bent als iedereen denkt, en dat je vandaag of morgen vreselijk door de mand zult vallen.

Het ligt aan de opdrachtgever!
Na het gesprek, op de fiets op weg naar huis, werd ze kwaad. Was die opdrachtgever nou helemaal van lotje getikt?! Zíj een verkeerd ontwerp geleverd? Onduidelijke opdracht zal je bedoelen. Ze wisten gewoon niet wat ze wilden bij dat bedrijf. Doe het lekker zelf als je het zo goed weet! Met je ‘hoge tarief’.

Want aan mij kan het niet liggen…
In het artikel Teaching smart people how to learn (1991) beschrijft Chris Argyris zijn onderzoek onder succesvolle professionals. Hoe leren zij van hun fouten? Het onthutsende antwoord: helemaal niet! De deelnemers aan Argyris’ onderzoek ontkenden domweg dat ze weleens een fout maakten. Als er iets misging lag dat aan de omstandigheden, aan de baas of aan de klant. Aan alles en iedereen, maar niet aan hen. De verklaring van Argyris: juist de intelligente professional, die veel succes heeft in leren en werken, is niet geoefend in het omgaan met eigen falen. Daarom treedt bij een fout meteen het verdedigingsmechanisme in werking. ‘Dat kan onmogelijk aan mij liggen!’  Want anders… ben je misschien wel minder slim dan je altijd dacht. Hoe hoger de verwachtingen van jezelf of je omgeving, hoe lastiger het is om je fouten te erkennen.

Leren van je fouten, best lastig
We zeggen het altijd zo makkelijk, wij organisatieadviseurs en L&D-professionals: fouten maken moet, want van fouten kun je leren. Maar met het verlammende imposter syndrome aan de ene kant en de verleiding om fouten te ontkennen aan de andere kant, is dat in de praktijk nog behoorlijk lastig. Dus… hoe doe je dat eigenlijk: leren van je fouten? Wat is daarvoor nodig?

Een stappenplan
Om te beginnen: gun jezelf wat tijd. Zolang je nog slingert tussen ik-ben-waardeloos en ik-kon-er-niets-aan-doen, ben je niet in staat om iets te leren van je fout. Pas als je weer een beetje stabiel bent kun je ermee aan de slag. Je moet terug naar het moment dat het mis begon te lopen en daar moet je je stevig genoeg voor voelen. Vaak helpt het als je iemand hebt om tegenaan te praten. Of als je het hele verhaal voor jezelf op papier zet. Dit is mijn ‘recept’ om te leren van een fout:

1. Geef het de tijd. Herstel je fout zo goed mogelijk, maar wacht met leren tot je je niet meer zo bedreigd of boos voelt.
2. Probeer je emoties met wat afstand en milde verbazing te bezien. Blijkbaar dacht je dat je nooit een fout zou maken. Nu dat toch gebeurd is krijg je er buikpijn van. Apart eigenlijk wel: iedereen maakt toch fouten?
3. Praat erover! ‘Schaamte is een bloem die in het donker bloeit’. Als je openlijk praat over je fout, wordt het ellendige gevoel minder. Bovendien voelen anderen zich uitgenodigd om hún foutverhalen te vertellen en ook dat helpt jou om te relativeren.
4. Als je zover bent: schrijf het hele verhaal op. Begin bij het begin. Welke beslissing nam je op welk moment, wat waren de omstandigheden, wat waren je aannames, wat gebeurde er vervolgens?
5. Laat het verhaal even liggen.
6. Lees na een paar dagen wat je hebt geschreven. Wat kun je hiervan leren?
7. Schrijf ook dat op. Al schrijvend zul je waarschijnlijk merken dat je fout meerdere waardevolle lessen oplevert.
8. Probeer. Experimenteer. Pas je geleerde lessen toe en ga nieuwe fouten maken.

Tineke van Kooten is oprichter van Het Leerbedrijf. Ze brengt leren in beweging bij organisaties en professionals, en schrijft over alles wat ‘een leven lang ontwikkelen' mogelijk maakt. Ze maakt weleens een fout en probeert daar altijd van te leren.